Świadczenie pielęgnacyjne to 2458,00 zł miesięcznie (w 2023 r.) dla osób, które sprawują opiekę nad osobą niepełnosprawną.
Od dnia 1 stycznia 2024 r. istnieją dwa równoległe świadczenia pielęgnacyjne:
1. “Stare” świadczenie pielęgnacyjne
przysługujące wyłącznie osobom, które nabyły do niego prawo do dnia 31.12.2023 r. na podstawie obowiązujących do tego dnia przepisów prawa i chcą kontynuować jego pobieranie.
Osoby te, ze względu na opiekę nad niepełnosprawną osobą rezygnują z pracy zarobkowej lub jej nie podejmują.
Świadczenie przyznawane jest bez względu na dochód, a jego kwota jest co roku waloryzowana.
Świadczenie przysługuje jeśli dziecko do 16 r.ż. posiada orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji („wymaga” w punkcie 7 i 8 orzeczenia) bądź jeśli osoba powyżej 16 r.ż. posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatkowo, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje wyłącznie jeśli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 18 lub 25 r.ż.
Świadczenie mogą pobierać: rodzice dziecka, opiekun faktyczny dziecka lub rodzina zastępcza spokrewniona, a w szczególnych przypadkach także dziadkowie czy rodzeństwo osoby niepełnosprawnej.
Nie można pobierać świadczenia pielęgnacyjnego jeśli osoba opiekująca się ma prawo do innych świadczeń pieniężnych jak m.in.: emerytura, renta
(z wyjątkiem (renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy), renta socjalna, zasiłek stały czy zasiłek lub świadczenie przedemerytalne. Nie można także pobierać równocześnie świadczenia pielęgnacyjnego i dodatku do zasiłku rodzinnego w związku z przebywaniem na urlopie wychowawczym.
Świadczenie pielęgnacyjne jest przyznawane na czas ważności wydanego orzeczenia.
O świadczenie pielęgnacyjne może ubiegać się także rolnik, jego małżonek lub domownik, jeżeli zaprzestanie prowadzenia i pracy w gospodarstwie rolnym. W tym celu należy złożyć stosowne oświadczenie na wniosku.
2. “Nowe” świadczenie pielęgnacyjne
przysługujące osobom, które sprawują opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem (tj. nie dłużej niż do 18 r.ż. dziecka). Osoby te, nie muszą rezygnować z pracy zarobkowej lub pracy w gospodarstwie rolnym.
Każdą zmianę sytuacji, która ma wpływ na prawo do świadczenia należy jak najszybciej zgłosić. Niezgłoszenie zmiany sytuacji może powodować konieczność zwrotu świadczeń, które zostały pobrane nienależnie.
Szczegółowe informacje dotyczące warunków nabywania obydwu świadczeń
1 stycznia 2024 r. wejdą w życie przepisy ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. poz. 1429, dalej: u.ś.wsp.), które wprowadzają nowy rodzaj świadczenia – świadczenie wspierające, a także znacząco zmieniają zasady nabywania i kontynuowania uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku dla opiekuna.
Zasadnicze zmiany są następujące:
I. Nabywanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na „nowych zasadach”.
Od 1 stycznia 2024r. świadczenie to przysługuje:
– matce lub ojcu,
– innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom (nowość 1 – rozszerzenie kręgu o małżonków oraz osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny posiadające znaczny stopień niepełnosprawności),
– opiekunowi faktycznemu dziecka,
– rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka pre-adopcyjnego (nowość 2 – rozszerzenie kręgu na inne – niż spokrewnione rodziny zastępcze – instytucje pieczy zastępczej)
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia (nowość 3 – istotne zawężenie kręgu poprzez ograniczenie wieku osoby niepełnosprawnej do 18 roku życia, a nie – jak obecnie – bez ograniczeń wiekowych) legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samo-dzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
A ponadto u.ś.wsp. znosi warunek niepodejmowania zatrudnienia przez osobę sprawująca opiekę, w tym nieprowadzenie gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, a także znosi pierwszeństwo rodziców lub osób spokrewnionych z osobą niepełnosprawną w pierwszym stopniu do nabycia prawa do świadczenia.
Osobom sprawującym opiekę nad więcej niż jedną osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się odpowiednim orzeczeniem wysokość świadczenia pielęgnacyjnego podwyższa się o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka.
II. Kontynuowanie uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego nabytych do 31 grudnia 2023 r.
Przepisy przejściowe u.ś.wsp. (art. 63) wprowadzają ochronę praw nabytych osób, które nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego do przed 1 stycznia 2024 r.
Zasada 1: Osoby, którym przed 1.1.2024 r. (albo po 1.1.2024 r. ale na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r.), przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują to prawo – na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. – nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.
Zasada 2: Osoby te zachowują to prawo również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności pod warunkiem, że zostanie złożony wniosek o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożą wniosek o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje również po upływie okresu zasiłkowego na który prawo zostało przyznane, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
III. Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna a świadczenie wspierające.
Konsekwencją wyłączenia od 1 stycznia 2024r. z kręgu podmiotów, którym przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, osób sprawujących opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, które ukończyły 18 rok życia jest wprowadzenie od tego dnia możliwości ubiegania się o świadczenie wspierające. Jego konstrukcja jest znacząco inna niż konstrukcja świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż m. in.:
– świadczenie wspierające przysługuje tylko pełnoletniej osobie niepełnosprawnej wymagającej wsparcia, (nie zaś jej opiekunowi), która uzyska decyzję wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności działającego przy wojewodzie ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów (szczegóły zob. ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych);
– świadczenie wspierające będzie przyznawane przez ZUS.
Szczegółowych informacji udziela ZUS oraz Wojewódzki Zespół Orzekania o Niepełnosprawności we Wrocławiu
Uwaga:
– świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, do którego prawo zostało nabyte na zasadach dotychczasowych (obowiązujących do 31 grudnia 2023 r.), nie będzie przysługiwać jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego.
– wypłata świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna podlega wstrzymaniu, jeżeli osoba wymagająca opieki złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego; w przypadku odmowy przyznania świadczenia wspierającego lub pozostawienia wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia, ww. świadczenia opiekuńcze zostaną wypłacone od miesiąca, w którym wstrzymano ich wypłatę do końca okresu na jaki je przyznano, jeżeli osoba spełnia warunki określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych
– za nienależnie pobrane świadczenia opiekuńcze, uważa się świadczenia opiekuńcze wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające i podlegają zwrotowi łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
– w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki po dniu 31 grudnia 2023 r., osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna zachowuje do niego prawo do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki.